Köy Enstitüleri ve İsmail Hakkı Tonguç
Köy Enstitüleri temel tanımıyla, tamamıyla Türkiye’ye özgü olan bir ilkokul öğretmeni yetiştirme projesidir. Bu proje ile birlikte 17.300 öğretmen, 8.500 eğitmen yetişti. Gelin Cumhuriyet’in daha ilk yıllarında başlatılan ve Türkiye’nin gelişiminde büyük emeği olan ‘Köy Enstitüleri’nin tarihine biraz değinelim…
1930’ların sonuna doğru Atatürk başkanlığında yapılan bir toplantıda, Cumhuriyet’in köylere ulaşamadığından, okuma yazma oranının azlığından ve öğretmensiz kalan köylere nasıl bir çözüm üretileceğinden bahsediliyordu. Bu sorun ilgi ilgili öncelikle askerliğini başarı ile tamamlamış erlerin eğitmen kurslarında yetiştirilip daha sonra köylerde eğitmenlik yapmaları kararlaştırıldı. Bu Köy Enstitülerinin ilk ayağı olacaktı.
Eğitmen Kursları’nın başarılı geri dönüşleri sonucu, Amerikalı eğitim filozofu John Dewey’nin yardımları ile dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel öncülüğünde 1940 yılında Köy Enstitüleri hayata geçirildi. Fakat belirtmekte fayda var ki, burası sadece öğretmen yetiştirmiyordu. Köyden ilk defa çıkan çocuklar her konuda donanımlı bir şekilde eğitim alıyorlardı. Bu eğitim o kadar kapsamlıydı ki, köye geri dönen öğretmenler o köyün her şeyi oluyorlardı… Yeri geliyor muhasebeci, bazen mimar ve bazen de sağlık görevlisi.
Verilen eğitim bunlarla da sınırlı değildi. Hasan Ali Yücel döneminde açılan tercüme bürolarından çıkan klasikler doğrudan köy enstitülerine gönderiliyor ve burada okunuyordu. Ayrıca enstitülerde müziğin de ayrı bir yeri vardı. Mandolin, klasik müzik plakları, keman, bağlama, piyano tedarik edildikçe bulundurulmaya çalışılıyor ve öğrenciler bu konuda da yetiştiriliyordu.
Eğitim oldukça ciddi ve disiplinli bir şekilde ilerliyordu. Kültür dersleri, ziraat dersleri, teknik dersler ve çalışmaları ağırlıktaydı. Günlük çalışmalar genellikle sabah altı gibi başlayıp, 17.00 – 17.45’e kadar sürecek şekilde planlanmıştı. Akşamları serbest okumadan sonra 22.00 uyku saati olarak belirlenmiş ve 8 saat uyku alımının önemi vurgulanmıştı.
Toplamda 20 farklı şehrin köyünde kurulan Köy Enstitüleri, faaliyette olduğu 1940-1954 yılları arasında yaklaşık 1600-1700 kız öğrenci mezun etti. 1400 sağlıkçı yetiştirdi. 17 bin 300 öğretmen, 8 bin 500 eğitmen yetiştirdi. Köy Enstitülerinin kurulduğu 1940 yılında Türkiye’nin nüfusu 17 milyon 800 bin, kapatıldığı 1954 yılında 20 milyon 900 bin civarındaydı.
Fakir Baykurt, Talip Apaydın, Ümit Kaftancıoğlu, Mahmut Makal, Pakize Türkoğlu gibi yazarlar da yine Köy Enstitüleri mezunlarıdır…
Bu yazıyı paylaş: