Medya Bombardımanından Apatik Sendroma, Bir Toplumun Hafıza Kayıtları

Gündem Döngüsünde Sıkışan Toplum

Türkiye’de son yıllarda yaşanan felaketler, skandallar ve adaletsizlikler artık uzun süre hafızalarda yer etmiyor. Her trajedi, kısa bir süre sosyal medyada görünürlük kazandıktan sonra, yeni bir olay tarafından hızla gölgede bırakılıyor. Bu hızlı unutma hali yalnızca bireysel değil, kolektif bir soruna işaret ediyor: toplumsal belleğin tahribatı.

Kolektif Travma ve Duygusal Tükenmişlik

Sürekli travmatik olaylara maruz kalan toplumlar, zamanla duyarsızlaşabilir. Bu durum, psikolojide “travma yorgunluğu” ya da “empati tükenmişliği” olarak adlandırılır (Garfin, Silver & Holman, 2020). Türkiye’de yaşanan doğal afetler, kadın cinayetleri, çocuk istismarı vakaları ya da siyasi adaletsizlikler üst üste geldiğinde, bireylerin duygusal enerjisi tükenir. Bu da ya radikal bir tepkisizlikle sonuçlanır ya da bastırılmış öfke hâline gelir.

Medya Bombardımanı: Bilgi Değil, Gürültü

Neil Postman’ın (1985) uyarısıyla, modern medya “bilgi fazlalığı ama anlam eksikliği” yaratır. Sürekli değişen gündem, bireyin dikkatini bir olay üzerinde yoğunlaştırmasına izin vermez. Her yeni haber, bir öncekinin izini siler. Dijital medya platformlarında yaşanan bu gündem çarpışmaları, bireyleri anlamdan koparılmış bir izleyiciye dönüştürür.

Aynı zamanda, bu enformasyon bombardımanı, bireyde “haber yorgunluğu” yaratır. Araştırmalara göre sürekli negatif haber tüketimi, kaygı düzeyini artırırken tepkiselliği azaltır (Garfin et al., 2020).

Apatik Sendrom: Duyguların Donduğu Yer

Apatik sendrom, nörolojik olarak motivasyon kaybı ve ilgisizlikle tanımlanır (Marin, 1991). Ancak bu sendrom artık bireysel değil, toplumsal bir meseleye dönüşmüştür. Bireyler yaşadıkları çevresel adaletsizliklere karşı “elinden bir şey gelmeyeceği” hissiyle duygusal olarak geri çekilir. Bu da toplum genelinde yaygın bir kayıtsızlık hali yaratır: duyarsız ama yorgun bir çoğunluk.

Sosyal Medyada Empatinin Erozyonu

Sosyal medya, hem trajedilerin duyurulmasını hızlandırır hem de onları görünmezleştirir. Her trajedi bir “story”, her öfke bir “retweet” olur. Empati artık kısa ömürlü bir etkileşim biçimidir. Araştırmalar, sosyal medyada sık sık kriz içeriğine maruz kalan bireylerin zamanla duyarsızlaştığını ortaya koymuştur (Day, 2019).

Ayrıca, algoritmalar bireyin dikkatini çekmek için duygusal içerikleri abartarak sunar, bu da zamanla empatik tepkilerin mekanikleşmesine yol açar (Vinyl Culture, 2025).

Psikolojik Savunma Mekanizmaları: Görmemek, Hatırlamamak, Kabullenmek

Freud’un tanımladığı “bastırma” ve “inkâr” mekanizmaları, bireyin travmatik olaylarla başa çıkmak için geliştirdiği zihinsel savunmalardır. Toplumlar da benzer şekilde davranır. Sürekli olarak şok edici olaylara maruz kalan birey, bir noktada bu olayları normalleştirmeye başlar (McGonigal, 2015). Bu, hayatta kalmak için geliştirilen bir savunmadır; ama bedeli ağırdır: vicdani yıpranma ve ahlaki çöküş.

Sonuç: Hatırlamak

Unutmak bir savunmadır, hatırlamak ise bir eylemdir. Toplumların belleği, sadece geçmişi değil; geleceği de şekillendirir. Eğer yaşanan adaletsizlikler unutulursa, onlar tekrar eder. Bu yüzden hafızayı canlı tutmak bir etik sorumluluktur.

Teşekkürler,
İzel Merin Nalbantoğlu

Kaynakça

American Psychological Association. (2023). The psychology of collective trauma. https://www.apa.org/news/press/releases/stress/2023/collective-trauma

Day, K. (2019). Social media, empathy, and desensitization: The challenge of caring in the digital age. Media and Communication, 7(3), 223–233. https://doi.org/10.17645/mac.v7i3.2157

Garfin, D. R., Silver, R. C., & Holman, E. A. (2020). The novel coronavirus (COVID-2019) outbreak: Amplification of public health consequences by media exposure. Health Psychology, 39(5), 355–357. https://doi.org/10.1037/hea0000875

Marin, R. S. (1991). Apathy: A neuropsychiatric syndrome. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 3(3), 243–254. https://doi.org/10.1176/jnp.3.3.243

McGonigal, K. (2015). The upside of stress: Why stress is good for you, and how to get good at it. Avery.

Postman, N. (1985). Amusing ourselves to death: Public discourse in the age of show business. Viking Penguin.

Turkle, S. (2017). Reclaiming conversation: The power of talk in a digital age. Penguin Books.

Vinyl Culture. (2025). Mood marketing and algorithmic echo chambers. https://vinylculture.net/articles/mood-marketing-spotify